Son Akşam Yemeği – Leonardo da Vinci Eseri 1495-1498

Leonardo Da Vinci’nin sırlarla dolu eseri “Son Akşam Yemeği”

Son akşam yemeği, sanat tarihinin en tartışmalı eserlerinden biri olarak kabul edilir. Bu eser hakkında birçok farklı görüş ortaya atılmıştır. Şimdi, tablonun hikayesine ve önemine odaklanalım. Hadi, o anı yaşayarak Hazreti İsa’nın son akşam yemeğine katılalım.

• “Son Akşam Yemeği” 1495-1498 yılları arasında yapılmıştır.
• Alçı üzerine yağlı boya ve tempera kullanılarak gerçekleştirilmiş bir fresktir. (Duvara yapılmıştır.)
• Boyutları 460 x 880 cm‘dir.
• Tablo, İtalya Milano’daki Santa Maria delle Grazie yemekhanesinde bulunmaktadır.

Son Akşam Yemeği’nin Detayları: Hz. İsa ve Havariler Arasındaki Anlam

Resimde soldan 5. sırada oturan kişi (esmer tenli), Hazreti İsa’nın havarilerinden biri olan Yahuda’dır. Hristiyanlar, Yahuda’ya İskaryot (hain, ispiyoncu, katil) adını vererek onu hain ve isyancı olarak nitelendirmişlerdir. Nedeni ise birinci yüzyılda Hazreti İsa’yı öldürmek üzere gelen Roma lejyonlarına karşı, para karşılığında peygamberin sakladığı yeri söylemiş olmasıdır.

Tabloda, Hazreti İsa havarileriyle son akşam yemeğini paylaştıktan sonra birisinin kendisine ihanet edeceğini söyler. Havariler şaşkınlık içinde, “Hain kim?” diye sorarlar. İsa, “Benimle aynı kaptan yemek yiyen, benimle birlikte elini sahanına batıran kişi beni ele verecektir.” der. Tabloda bu anı gözlemleriz, ve Yahuda’nın Hazreti İsa’yla aynı anda elini uzattığını görürüz.

Yahuda’nın sağ elinde bir kese tuttuğunu fark ederiz. Bu kesede 30 gümüş bulunmaktadır; Yahuda, Roma’ya bu parayı vererek Hazreti İsa’yı ele verecektir. Ayrıca, masaya dökülen tuz da uğursuzluk simgesi olarak dikkat çeker. Yahuda, Hazreti İsa’dan geriye doğru çekilmiş ve yüzü gölgelenmiş şekilde tasvir edilmiştir. Bu durum, ihanetin ardından pişmanlık duyan ve intihar eden Yahuda’nın sembolizmini taşır.

Hazreti İsa’yı savunmak için tetikte bekleyen Aziz Petrus ise tabloda önemli bir figürdür. Tabloda yer alan diğer figürler arasında, başını hüzün ve yana çevirmiş Yuhanna’nın Magdalalı Meryem (ya da Mecdelli Meryem) olabileceği düşünülmektedir. Ancak, sadece bazı görüşlere göre bu kişi Yuhanna değil, Magdalalı Meryem’dir.

Leonardo da Vinci’nin eserinde, Hazreti İsa’nın yanında oturan Meryem’in kıyafetleri pagan inancını yansıttığı iddiası ortaya atılmıştır. İsa ve Meryem’in giysilerinin birbirine zıt olması, eski pagan sembollerinden biri olan yangını temsil edebilir.

Ancak, Leonardo’nun dini inancı konusunda kesin bilgiler bulunmamaktadır. Eğer Leonardo pagan semboller eklememiş ve sadece Hristiyanlık üzerinden ilerlemişse, o kişinin Magdalalı Meryem olma ihtimali çok azdır. Bu durumda, yemek sahnesi İncil’de anlatılanla uyumsuz olacaktır.

Son Akşam Yemeği’nde Havarilerin İfade Dünyası

Tablonun detaylarına odaklandığımızda, havarilerin gerginlik ve şaşkınlıkları son derece belirgindir. Leonardo da Vinci, diğer ressamların aksine dekoratif unsurları değil, figürleri ve onların ifadelerini vurgulayarak eserine özgü bir yaklaşım sergilemiştir.

Son olarak, Aziz Thomas’ın parmağıyla gösterdiği detay (işaret parmağını havaya kaldırması), yeniden dirilme temsili olarak kabul edilebilir. Ancak tam aksine Hz. İsa’dan ”Bir şey söylemek istiyorum. Hain olan kim?’ dercesine söz hakkı istemeye çalıştığı anlamına da gelebilir.

Son Akşam Yemeği’nde Havarilerin Tepkilerindeki Çeşitlilik: Leonardo’nun Eşsiz Anlatımı

Uzun bir yemek masasının merkezinde İsa’ya doğru sıralanmış havariler, üçerli gruplar halinde yer alıyor. Her bir grup, kendi özgün jest ve mimikleriyle betimlenmiş durumda. Hz. İsa’nın yemekte söylediği çarpıcı ifşa, hemen hemen tüm havarilerin tepkilerinde ihanetin ortaya çıkmasının ardından gelen korku ve şaşkınlığı açıkça gösteriyor.

Masanın sol ucundaki Bartolomeus heyecan içinde fırlarken, yanındaki Küçük Yakup ile Andreas ellerini şaşkınlıkla kaldırıyor. En aceleci olan Petrus, Yahuda’yı masanın üstüne doğru iterek kalkmaya çalışırken, Yahuda ise İsa’nın açıkladığı ihaneti gerçekleştiren figür olarak resmedilmiş; sol eli masadaki ekmeğe uzanırken sağ eli para kesesini göğsüne bastırıyor. Diğer versiyonlarda genellikle masanın diğer ucunda ya da izleyiciye sırtı dönük bir şekilde çizilen Yahuda, bu resimde diğer havariler arasında dikkat çekiyor.

Leonardo, on iki havari arasında yer almasına rağmen, Yahuda’yı diğer figürlerden ustalıkla ayırmıştır. Yahuda’nın kendini korkuyla geri çekmesi, onu diğerlerinden daha belirgin kılar. Resmin merkezindeki Hz. İsa, arkadan gelen ışıkla vurgulanarak sanki kutsanmış bir şekilde öne çıkıyor. Havarilerin heyecanlı hareketlerine karşın İsa, sükunet içinde ellerini masanın üzerine uzatmış ve başını derin bir hüzün içinde eğmiştir. Resmin merkezi konumundaki İsa, perspektif açısından da dikkat çekiyor.

Efkaristiya da resimde işlenmiştir; İsa’nın bir eli ekmeği, diğer eli ise bir kadeh şarabı gösteriyor. Yemekhane duvarının üst bölümünde bulunan üç kemer aynası, resmin içerdiği grupların düzenini gösterir. Resmin banisi Ludovico Sforza, aile kabristanının bu manastırda olmasını istemiş ve kemer aynalarında Sforza ailesinin armalarını sergilemiştir.

“Son Akşam Yemeği”, Leonardo’nun uzun süren denemeleri ve yeni ifade yöntemleri arayışının bir ürünü olarak ortaya çıkmıştır. Son Akşam Yemeği, sanat tarihinde önemli bir yere sahiptir. Dünya genelinde birçok kopya, yeniden yapım ve resimleme ile tanınmıştır.

Leonardo da Vinci’nin dünyaca ünlü bir diğer eseri de herkesin bildiği Mona Lisa’dır.